Hræðsla við orma.

Það er nánast hvaða faggreinar er skoðaðar sífellt meiri áhersla er lögð á þætti eins og samstarf, lýðræði, markaðssetningu og stefnumótun. Það er hins vegar alveg með ólíkindum hversu margar íslenskar stofnanir forðast fagleg vinnubrögð eins og heitan eldinn. Einn af virtari stjórnmálaforingjum síðustu aldar útskýrði vel þá hræðslu sem uppi er í þjóðfélaginu við að taka upp faglegri vinnubrögð. Hann sagði: ,, Þeir sem hlusta of mikið á grasrótina eiga það á hættu að fá orma upp í eyrað". 

Nýlega var ársfundur hjá ASÍ. Virðing fyrir forystu ASÍ er í sögulegu lágmarki. Innan við 20% félaga innan ASÍ telur forystuna vera starfi sínu vaxinn. Það þýðir á skólamáli algjört fall. Í stað þess að segja af sér, heldur forysta ASÍ áfram eins og ekkert hafi í skorist. Skammast sín ekki vitund. Fjölmiðlamenn  eru ekki starfi sínu vaxnir og hlífa verkalýðsforystunni við óþarfa kvabbi. 

Að er eins og að aðeins örfáir verkalýðsforystumenn hafi dug til þess að leitast við að koma mönnum niður á jörðina. Einn þeirra er Vilhjálmur Birgisson formaður Verkalýðsfélags Akraness. Verkalýðsleiðtogi sem maður sannarlega vildi sjá fleiri af. 

Áhugaverð ræða hans fylgir hér: 

 

Fundarstjóri, forseti, ágætu ársfundarfulltrúar.

 

Þar sem ég hef ekki nema 10 mínútur þá ætla ég að bíða með að ræða komandi kjarasamninga þar til síðar á fundinum.

Það sem ég ætla að fjalla um eru skuldir heimilanna og sú skelfilega staða sem íslensk heimili þessa lands standa nú frammi fyrir í kjölfar efnahagshrunsins. Skuldir íslenskra heimila hafa aukist frá árinu 2004 úr 877 milljörðum í 2000 milljarða. Það eru 110 þúsund heimili á Íslandi þannig að meðalskuldir íslenskra heimila eru í kringum 18 milljónir króna.

 

Það er þyngra en tárum taki að horfa upp á þann forsendubrest sem orðið hefur í íslensku samfélagi er lýtur að alþýðu þessa lands. Allir - ríki, sveitarfélög, verslunareigendur, tryggingafélög, orkufyrirtæki, og í raun og veru öll þjónustufyrirtæki hafa varpað sínum vanda miskunnarlaust yfir á íslenska neytendur. Nægir að nefna í þessu samhengi að matarverð hefur hækkað upp undir 40% frá janúar 2008, bensínverð um 45%, Orkuveita Reykjavíkur hefur hækkað gjaldskrár sínar um 30%, og svona mætti í raun og veru lengi telja.  Þessu til viðbótar hefur kaupmáttur launa verið í frjálsu falli.

Skuldir vegna gengis- og verðtryggðra lána íslenskra heimila hafa hækkað samkvæmt gögnum frá Hagsmunasamtökum heimilanna um 417 milljarða í kjölfar bankahrunsins.  Þennan forsendubrest sem íslensk alþýða þessa lands gat ekki undir nokkrum kringumstæðum borið ábyrgð á, þarf að leiðrétta í formi almennra leiðréttinga.

 

Enda er það mín skoðun að þeir 8 þúsund mótmælendur sem voru á Austurvelli 4. október síðastliðinn, voru að krefjast sanngirni sem væri fólgin í almennri leiðréttingu á stökkbreyttum skuldum heimilanna.

 

Nú hafa Hagsmunasamtök heimilanna lagt fram tillögu um almenna leiðréttingu á verðtryggðum íbúðalánum. Kostnaðarmat á slíkri leiðréttingu nemur 220 milljörðum en samkvæmt fréttum er búið að slá þessa almennu leiðréttingu út af borðinu. Ástæðan er jú sú að hagsmunaaðilar, bankastofnanir og forsvarsmenn lífeyrissjóðanna hafa gagnrýnt þessa almennu leiðréttingu harkalega. Ég get tekið undir að það er afar erfitt að sætta sig við það að sjóðsfélagar þurfi að koma að þessari leiðréttingu.

Hins vegar er ég sannfærður um það að það verður að finna leið til að leiðrétta þennan forsendubrest með öllum tiltækum ráðum. Það er hlutverk ríkisstjórnar Íslands að finna þá leið.

 

Það liggur til að mynda fyrir að bankarnir fengu, samkvæmt gögnum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum, afslátt á skuldum heimilanna sem nemur 420 milljörðum. Þessa fjármuni þarf klárlega að nýta til almennra leiðréttinga á þeim forsendubresti sem varð hjá íslenskum heimilum.

Alþýða þessa lands getur ekki undir nokkrum kringumstæðum horft upp á það grímulausa óréttlæti sem birtist nánast vikulega í afskriftum auðmanna og einstakra fyrirtækja. Eða þegar að 200 milljörðum var dælt inn í peningamarkaðssjóðina til að verja fjármagnseigendur.

Með því að skoða helstu afskriftir sem ratað hafa í fjölmiðla til auðmanna og einstakra fyrirtækja þá nema þær vel á fjórða hundrað milljarða. Og þetta eru bara afskriftir sem fjallað hefur verið um í fjölmiðlum. Að laga forsendubrest upp á 18% kostar nánast jafnmikið og var sett inn í peningamarkaðssjóðina.  Það er þetta glórulausa óréttlæti sem íslenskur almenningur getur ekki sætt sig við.

 

Kæru félagar.

Það er sorglegt að vita til þess að það var gullið tækifæri í október 2008 til að koma í veg fyrir stórfellda hækkun á verðtryggðum íbúðarlánum landsmanna.

Það tækifæri sem ég er að tala um lá í þeim starfshópi sem Jóhanna Sigurðardóttir, núverandi forsætisráðherra og fyrrverandi félags- og tryggingarmálaráðherra skipaði.

 

Þessi starfshópur undir forystu og formennsku Gylfa Arnbjörnssonar, forseta ASÍ, hafði það markmið að skoða hvaða leiðir væru færar til að bregðast við vanda lántakenda vegna verðtryggingar og að meta fjárhagsleg áhrif þess að fella tímabundið niður verðtryggingu á lánsfé og sparifé.

Enda höfðu komið fram frá hinum ýmsu aðilum í íslensku samfélagi, meðal annars þeim sem hér stendur, kröfur um að neysluvísitalan yrði tekin úr sambandi eða fryst á meðan flóðbylgjan myndi skella á skuldsettum heimilum.

 

Það lá nefnilega fyrir við hrun íslensku krónunnar að verðbólga hér myndi rjúka upp úr öllu valdi með skelfilegum afleiðingum fyrir íslensk heimili.

Þessi starfshópur skilaði minnisblaði til núverandi forsætisráðherra og það er skemmst frá því að segja að starfshópurinn lagði alls ekki til að frysta vísitöluna í kjölfar efnahagshrunsins til að hlífa verðtryggðum skuldum heimilanna.

 

Í áliti starfshópsins segir m.a. að gagnvart lánveitendum séu alvarleg formerki á því að afnema verðtryggingu lána.  Það kom einnig fram að ef verðtrygging á fasteignalánum til heimila væri felld niður tímabundið, til dæmis frá júní 2008 til júní 2009, mundu tekjur lánveitenda verða 180 milljörðum kr. minni á tímabilinu en ella, ef verðbólguspá Seðlabanka Íslands sé lögð til grundvallar. Þetta kom fram í minnisblaðinu.

 

Kæru félagar

Hvernig má það eiga sér stað að forseti Alþýðusambands Íslands sem var formaður þessa starfshóps skuli hafa lagt til að verðtryggingin leggðist af fullum þunga á skuldsett heimili og á sama tíma voru fjármagnseigendur varðir að fullu fyrir þeim hamförum sem gengu yfir í kjölfar hækkandi verðbólgu.

Þessi afstaða starfshópsins er tekin á sama tíma og er verið að dæla 200 milljörðum inn í peningamarkaðssjóðina til að verja fjármagnseigendur.

Ég spyr, í hvaða liði er forseti Alþýðusambands Íslands þegar hann hafði tækifæri til að taka stöðu með alþýðu þessa lands og leggja til að neysluverðsvísitalan yrði tekin úr sambandi til að hlífa skuldsettum heimilum?

 

Mitt mat er alveg hvellskýrt, hann var ekki að gæta að hag félagsmanna innan ASÍ með því að leggja til að hækkun neysluvísitölunnar skyldi skella af fullum þunga á skuldsett íslensk heimili.

Nei, hann var að verja fjármagnseigendur eins og kemur fram í minnisblaðinu frá starfshópnum:  Takið eftir, lánveitendur hefðu misst af 180 milljörðum.   

 

Nei, forysta ASÍ hefur aldrei verið sammála almennri leiðréttingu á skuldum heimilanna. Þeir hafa ætíð talað fyrir sértækum aðgerðum, enda sýnir þessi afstaða forseta ASÍ í starfshópnum það rækilega.

 

Þarna var kjörið tækifæri þegar þessi starfshópur var settur á laggirnar undir forystu Gylfa að tryggja að sá gríðarlegi forsendubrestur sem varð á skuldum heimilanna myndi færast jafnt á alla Íslendinga, jafnt skuldara sem fjármagnseigendur.

 

Nei, niðurstaða starfshópsins var: verjum fjármagnseigendur á Íslandi. Og um leið voru verðtryggðar eignir lífeyrissjóðina tryggðar til að geta mætt þeim gríðarlega skaða sem sjóðirnir urðu fyrir vegna glórulausra fjárfestinga í skulda- og hlutabréfum  í fyrirtækjum útrásarvíkinga. En samkvæmt gögnum Seðlabanka Íslands töpuðu lífeyrissjóðirnir upp undir 500 milljörðum á þessum bréfum.

 

Að lokum, kæru félagar.

Haustið 2008 hafði Forseti ASÍ sem formaður starfshópsins tækifæri til að leggja fram tillögu fyrir ríkisstjórn Íslands til að mæta vanda heimila með verðtryggðlán.   Í október 2008 vissi þjóðin öll að flóðbylgja í formi hækkunar á neysluvísitölunni var að skella á fullum þunga á skuldsettan almenning.

Ef starfshópurinn undir forystu Gylfa hefði tekið stöðu með skuldsettum heimilum í október 2008 og lagt fram kröfu um að frysta neysluvísitöluna tímabundið þá væri ekkert verið að ræða eða rífst um almenna leiðréttingu á skuldum heimilanna í dag.

Forseti ASÍ tók hinsvegar þá ákvörðun að rétta heldur fjármagnseigendum björgunarvestin, en um leið var skuldsettum heimilum fórnað á altari verðtryggingarinnar.

Á þeirri forsendu m.a. skora ég á forseta Alþýðusambands Íslands að íhuga það sterklega að gefa alls ekki kost á sér í embætti forseta ASÍ, því hann hefur tekið stöðu með fjármagnseigendum en ekki sínum félagsmönnum.

Takk fyrir.