Enn ein áhugaverð grein eftir Ragnar Önundarson í Morgunblaðinu.

Ragnar Önundarson skrifar grein í Morgunblaðið í dag 29.4 2009. Ragnar var einn þeirra sem skrifaði líka þegar mesti darraðadansinn var stiginn. Hér áréttar hann að frelsið þarf ábyrgð og ramma.

 

 

 

Ragnar Önundarson

 

 

Árið 1979 kom út bók, »Sjálfstæðisstefnan«, í samantekt Hannesar H. Gissurarsonar. Voru þar úrvalsgreinar og ræður eftir fyrrum formenn flokksins og tvo hagfræðinga sem lengi önnuðust leiðsögn fyrir flokkinn í efnahagsmálum. Annar þeirra er Ólafur Björnsson prófessor. Grein hans birtist í tímaritinu Þjóðmál árið 1959 og nefndist »Stefna Sjálfstæðisflokksins í efnahagsmálum«. Þar rekur hann yfirburði markaðsbúskapar: »Frjáls markaður er það tæki sem best tryggir að óskir og þarfir einstaklinga séu uppfylltar, eins og þær koma fram í eftirspurninni á markaðnum, sem aftur stjórnar framleiðslunni. Ekki er þó unnt að treysta á hinn frjálsa markað til lausnar á öllum verkefnum, þau verkefni verður hið opinbera að annast: Dómsmál og löggæslu, skólamál, stjórn peningamála og margt fleira.« Um peningamál segir hann: »Gera þarf sérfræðilega athugun á því á hverju ári hve mikil heildarútlán bankanna megi vera hverju sinni, þannig að ekki leiði til verðbólguþróunar, en síðan verður ríkisstjórnin ásamt Seðlabankanum að sjá um það, að útlánum bankanna sé hagað í samræmi við það.« Grein Ólafs er 50 ára á þessu ári og stendur hvert orð sem þar er ritað enn óhaggað.

 

Dýrar tilraunir gerðar

 

Hinn hagfræðingurinn er Jónas H. Haralz og er greinin útdráttur úr ræðu á landsfundi 1973, »Frjálshyggjan er forsenda valddreifingar«. Hann fjallar eins og Ólafur um yfirburði frjáls vals á markaði, sem leiði í senn til sem mestrar uppfyllingar þarfa fólks og hagkvæmustu framleiðslu þjóðfélagsins. Síðan undirstrikar hann að »svar frjálshyggjunnar er ekki eingöngu fólgið í frjálsu markaðskerfi. Starfsemi einstaklinga og fyrirtækja verður að vera innan sérstaks ramma sem ríkisvaldið er ábyrgt fyrir. Þessi grundvöllur felur í sér löggjöf og þjónustu í mörgum greinum. Umfram allt felur það í sér að fylgt sé samræmdri stefnu í efnahagsmálum, í fjármálum og peningamálum fyrst og fremst. Annars verður ekki komist hjá hagsveiflum, verðbólgu eða kreppum og atvinnuleysi«. Jónas heldur áfram: »Það myndi ekki koma mér á óvart að fyrir komandi kynslóð lægi að koma auga á yfirburði frjálshyggjunnar í miklu ríkari mæli en hún virðist gera sem stendur. En áður en það verður getur verið að dýrar tilraunir hafi verið gerðar, alvarlegir árekstrar orðið og mikil verðmæti farið í súginn, af því að ekki var hirt um að kynna sér reynslu fyrri tímabila né nægileg rækt lögð við að túlka ný viðhorf í ljósi þeirrar reynslu.« Þessi 36 ára gömlu orð Jónasar eru athyglisverð í ljósi nýlegra atburða.

 

Blandað hagkerfi

 

Hagstjórn okkar verður að miðast við »blandað hagkerfi«. Það eru fleiri en sjálfstæðismenn sem hafa komið að þessari »blöndu«. Við búum t.d. enn við »sovétskipulag« í heilbrigðismálum, þar sem markaðskerfinu er kippt úr sambandi og þessi mikilvægi rekstur gerður að bagga á ríkissjóði. Þó »moðið á miðjunni« sé leiðinlegt verðum við að sætta okkur við staðreyndir. Hugmyndafræði má ekki rugla hagstjórn. Ríkið á að tryggja að ákveðnir hlutir séu gerðir og stunda eftirlit. Að menn virði t.d. lög og rétt og ógni ekki almannaheill.

 

Skeið vaxtar og velgengni

 

Mesta hagvaxtarskeið í sögu landsins endaði með ósköpum. Frjálsræðið reyndist sumum ofviða. Erlendir bankar sýndu mikið ábyrgðarleysi. Stjórnvöld gættu ekki að aðhaldi og aga í peninga- og ríkisfjármálum. Frelsi er samt án vafa besta leiðin í atvinnulífinu, en frelsi kallar jafnframt á aga og ábyrgð. Frelsi sem ábyrgð fylgir þarf að leysa oftrú á afskiptaleysi af hólmi. Hagsveiflur eiga ekki að vera stóráföll, aðeins úrlausnarefni. Til að komist verði hjá kröppum hagsveiflum þarf stjórn peninga- og fjármála ríkisins að vera styrk. Á meðan helstu gjaldmiðlar stóðu á »gullfæti« var verðlag stöðugt. Líta má til ca. 150-200 ára fyrir Kreppuna miklu í þeim efnum. Hagsveiflan var á þessum tíma tekin út í atvinnustiginu og velferð ekki hátt skrifuð. Ef lítið hagkerfi tekur upp stóran gjaldmiðil er þar komið á slíku ástandi. Sumum finnst það heilbrigðara en verðbólga, en það er a.m.k. harðneskjulegri hagstjórn en við eigum að venjast. Við setjum frekar hugmyndir um ábyrgð, velferð og farsæld í öndvegi í hagstjórn.

 

Frelsi sem ábyrgð fylgir

 

Ég hygg að Ólafur hefði skrifað upp á textann og Jónas var á landsfundinum, þar sem ályktað var: »Allt frelsi kallar á aga og ábyrgð. Starfsemi einstaklinga og fyrirtækja verður þannig að vera innan marka sem ríkisvaldið er ábyrgt fyrir. Þessi mörk fela í sér lög, reglur og eftirlit, en umfram allt fela þau í sér að fylgt sé samræmdri stefnu í efnahagsmálum, einkum í fjármálum ríkisins og peningamálum. Standa verður vörð um viðskiptafrelsi. Ríkisvaldið á að tryggja að menn virði lög og reglur og ógni ekki almannaheill. Við verðum að læra af reynslu fyrri tímabila og túlka ný viðhorf á hverjum tíma í ljósi þeirrar reynslu. Sjálfstæðisflokkurinn mun áfram vinna að hugsjónum um frelsi sem ábyrgð fylgir og setja hugmyndir um ábyrgð og farsæld í öndvegi, þar á meðal í hagstjórn.« Skerpt hefur verið á stefnunni. Ekki er líklegt að þær áherslur gleymist á næstunni.

Athugasemdir

[Bjarni Kjartansson, 29.4.2009 kl. 09:11]

Takk fyrir að líma þessa grein inn fyri okkur.

Ragnar er enn varkár, horskur og til fyrirmyndar bankamönnum.

Hannses hefði betur skoðað arfleifð Ólafs og skoðanabræðra hans en látið ofurfrjálshyggju lönd og leið.

Miðbæjaríhaldið

Þjóðlegur að vanda